ORCH�DACEAE (Orkideler)

Familya ad�: Orchidaceae Türleri: Bletia hyacinhina (Blatilla striata) Cattleya tabiata (Melez) Cymbidium türleri Cypripedium calceolus (Venüsün pabucu) Dendrobium (Melez) Paphiopedilum (Slipper Orchid) Phalaenopsis türleri (Moth Orchid) Stanhopea oculata Yay�l��lar� ve Üretimi: Bletia hyacir�thir�a: Bu ad �span- ya’da Algeciras’da bir botanik bahçesi sahibi olan Luis Blet taraf�ndan konmu�tur. Vatan� Çin’dir. Avrupa’ya 1802’de gel¬mi�tir. Bu orkide türü, yere, çok yak�n olarak ve iklimi yumu¬�ak olan yerlerde yeti�ebilir. Pek çok çe�idi vard�r. Yüksekli�i yerden en fazla 30 cm. kadard�r. Çiçekleri pembe, yapraklar� keskin k�l�ç gibidir. Çiçekleri ilkbaharda açar. Nemli gölgede kalan ve odun çürüntüsü bulunan yerlerde yeti�ir. Topra�� t�n- l� gübreli, kumlu ve özellikle çürüntülü olmal�d�r. Bol su ister. Üretimi çiçek açt�ktan sonra, kökten sürgünleri ayr�larak yap�¬l�r. Cattleya tabiata (Melez): Bu ad �ngiltere’de Barnet �ehrin¬de oturan ve botanik bahçesi sahibi olan William Cattley tara¬f�ndan 1832’de verilmi�tir. Vatan� GünÖy ve Orta Amerika, Bat� Hindistan’d�r. Bu çiçek ilk kez 1818’de Brezilya’dan �ngil¬tere’ye getirilmi�tir. 60’dan çok çe�idi vard�r. Bu orkide türü, tek ba��na ya�amak ister. Çiçekleri çok nefis güzellikte oldu¬�u �çin, her zaman en pahal� çiçeklerden biridir. 20-25 cm. boyundaki çiçekleri kadife yap�s�nda olur. Çiçek aç�m� sonba¬har�n bitimine yak�nd�r. Camekânlarda ask�ya al�nm�� saks�lar¬da veya do�al olarak tropik bölgelerde a�aç budaklar�nda yeti�ir. Topra�� kara yosunlar� ve a�aç çürüntüleriyle birlikte haz��ianmal�d�r. Çiçek açarken suyunu kesmelldir. Bu da kök¬lerinden ayr�larak üretilir. Cymbidium sp.: Ad� eski Yunanca (tekne) ve (kay�k) anla¬m�na gelir. Vatan� Asya ve Avustralya’d�r. 1838’de Avrupa’ya gelebilmi�tir. Camekânlarda yeti�ebilir. En kolay geli�en bir türdür. Çiçekleri bir dal üzerinde 15-25 adet olarak k���n açar. Bu çiçekler camekânlarda 3 ay süre ile ya�ar. Kesilmi� olanlar� da evlerde 8-9 hafta taze olarak ya�ayabilir. Dondan kaç�n�r. Topra�� di�erleri gibidir. Az su ister. Püskürtme su verilmelidir. Üretimi, her üç y�lda yeni saks�lamada köklerden sürgünler ayr�larak ço�alt�l�r. Cypripedium caiceoius (Venüs’ün pabucu): Bu ad da eski Yunancad�r. Vatan� Avrupa, �ngiltere, Kuzey Asya ve Kuzey Amerika’d�r. Çiçekleri aç�k sar�, lekeli ve benekli, kah¬verengi ya da k�rm�z� petalleri vard�r. Meyvemsi bir kokusu vard�r. Yaz�n çiçek açar. Yar� gölgeli, suyu süzen yap�da lifli, kara yosunlu ve çürüntülü topra�� olmal�d�r. Çok su verilmeli¬dir. Bu çiçe�i kuru hava ve çok s�caklardan uzak tutmal�d�r. Dendrobium(Melez): Vatan� Hindistan’dan Çin’e ve Japonya’ya, Avustralya ya da Pasifik adalar�na kadar yayg�n¬d�r. Yapraklan deri gibi, her zaman ye�il, çiçekleri de�i�ik büyüklükte ve ço�u kez pembemsidir. Bunun 'D. nobile" melezi 1836’da elde edilmi�tir. Çiçeklenme ilkbahar ile k���n sonunda olur. Bu orkideler, yeterli s�cakl�kta ya da s�cak evlerde sepetlere konularak ask�da tutulmal�d�r. Tropiklerde a�aç oyuklar�nda do�al olarak yeti�ir. Topra�� ötekiler gibi olmal�d�r. Çok suya gerek yoktur. Üretimi öncekiler gibidir. Paphiopedilum (Slipper Orchid):Vatan� tropikal Asya’d�r. Elliye yak�n çe�idi vard�r. Yapraklar� derlmsi bir yap�dad�r. Çiçekleri gösteri�li ve birçok renklerde olur. Çiçeklenme zaman� çe�itlere göre de�i�ik zamanlarda olur. S�cak ve nem¬li camekânlar� sever. Üretimi öncekiler gibidir. Phalaenopsis (Moth Orchid):Buna 'Kelebek orkidesi‘ de derler. Çiçek yap�lar� kelebe�e benzer. Vatan� Filipinler, Bur¬ma, Do�u Hindistan, Bornea ve Yeni Gine'dir. Çiçekleri beyazdan ba�layarak pembe, menek�e ve mor olabilir. Yap¬raklar� seyrek ve etlidir. Çiçek aç�m� çe�itlere göre farkl� zamanlardad�r. S�cak ve çok nemli seralar� sever. Do�rudan güne� ���nlar�na b�rak�l¬may� sevmez. Çiçek aç�m�na kadar püskürtme sulamas� yap�l¬mal�d�r. Çiçekten sonra su verilmemelidir. Üretimi öncekiler gibi¬dir. Ancak bu kök ay�rma i�ini çok dikkatli olarak yapmal�d�r. Yoksa üretimi gerçekle�tirmek kolay olmaz. Stanhopea oculata:Vatan� Meksika olup, Avrupa’ya 1829’da gelebilmi�tir. Yapraklar� geni�, çiçekleri k�sa ömürlü, ama son derece gösteri�lidir. Limon sar�s� ve üzeri benekli olan çiçekler yaz�n açar. S�cak camekânlarda ve ask�daki saks�larda yeti�tirilir. Çok nemli havalar� sever, topra�� öncekiler gibi olmal�d�r. Üretimi de öncekiler gibidir. Bitkisel Bakteri Hastal�klar� BAKTER�K YAPRAK ÇÜRÜKLÜ�Ü Bacterium oncidii Belirtileri: Yapraklar�n üzerinde, orta yerleriyle uçlar�nda soluk sar�mt�rak lekeler olu�ur. Bu lekeler çabucak yay�l�rlar. Hastal�kl� yaprak dokusu ya�a bat�r�lm�� gibi görünür. Sonra bu görüntü kahverengine dönü�erek solar, buru�ur. Daha sonra da yaprak orta yerinden k�r�larak yere dökülür. Bu hastal��� gidermek için, hastal�kl� bitkileri yok etmeli ve çiçek de kesilen yerlere 1/1000’lik süblime eriyi�i gibi dezen¬fektanlar sürülmelidir. Önlenmesi: �lâçl� önlemi yoktur. Fiziksel önlemler öneri¬lir. BAKTER�K YAPRAK SAP ÇÜRÜKLÜ�Ü Bacillus cypripedii Bacillus carotovorus Belirtisi: Yapraklar üzerinde çabucak büyüyen ve yay�lan kahverengi lekeler belirir ve sonra da yapraklar çürür. Hasta¬l�k buradan sapa do�ru yay�larak bütün bitkiyi kaplayabilir. Bu hastal���n Japonya’da "Cypripedium., phalaenopsis"ve "Acrides"türü orkidelerde büyük zararlar verdi�i görülmü�¬tür. �talya’da da ayn� zararlar� "Bacterium dendrobii"bakterisi yapmaktad�r. Bu hastal��� önlemek için evvelkisi gibi önlem al�nmal�d�r. Önlenmesi: �lâçl� önlemi yoktur. Fiziksel önlemler öneri¬lir. YAPRAK ÇÜRÜMES� Phytophora omnivora Belirtisi: Bitkinin büyüme noktalar�nda önce sararmalar belirir. Bir süre sonra yapraklar�n alt yüzleri karar�r. Hastal�k daha da ilerleyince, tüm yapraklar çürümeye ba�lar. Özellik- le, Vanda ve Cattleyatürü orkidelere zarar vermektedir. Camekânlardaki orkideler, bu mantar�n zarar�ndan daha çok çekerler. Kanada’da çok görülmü�tür. Üretimde orkideleri olabildi�ince kuru tutmal�d�r. Bir mantar hastal���na kar�� önlemler daha kolayd�r. önlenmesi: Bkz. VI. Fungisitler grubu a, e, f türleri. SAP ÇÜRÜKLÜ�Ü HASTALI�I Sclerotium rolfsii Belirtisi: Bu da bir mantar hastal���d�r. Hastal���n ba�lan¬g�c�nda, bitki bozuk bir renk ve solmayla ba�lar, giderek k�sa sürede kurur. Ço�u kez saplar bükülerek kendili�inden k�r�l�r. Çiçek saplar� çürür. Beyaz�mt�rak sar�, parça parça bir örtü gibi mantar miselleriyle kaplan�r. Yüksek dozdaki nemlilik, a��r� s�cakl�k bu hastal���n yayg�nla�mas�na neden olur. Al�na¬cak ilk önlemlerde camekânlarda nemi ve �s�y� dü�ük seviye¬de tutmaya dikkat etmelidir. Önlenmesi: Bkz. VI. Fungisitler grubu e, f türleri. YUMRU ÇÜRÜME HASTALI�I Nectria ochroleuca, Nectria bulbicola, Nectria bulbophylli Belirtileri: Birbirlerine çok yak�n olan bu mantarlar, bitki¬de önce kahverengi lekelerle kendini belli ederler. Sonra buru�ma ba�lar, çiçek ve kökteki yumrucuklar� çürütür. Has¬tal�kl� olan yumrucuklar balmumu yap�s�nda beyaz spor y���n¬lar�yla dolu oldu�u görülür. Sonunda bitkiyi tümüyle kurutur. Önlenmesi: Bkz. VI. Fungisitler grubu a türü. PAS HASTALI�I Hemilela americana Belirtisi: Bir mantar hastal���d�r. Önce alt�n sar�s� rengin¬de tozuyan birçok meme uçlar�n�n, yapraklar�n alt yüzünde belirmesiyle ba�lar. Bu mantar hastal��� en çok Cattleya türü orkidelerde görülür. Mantar�n bir ba�ka türü olan Hemileia oncidii de benzer zarar� yapar. Ancak, bu ikinci tür mantar�n meydana getirdi�i meme uçlar� daha aç�k sar� renkte oldu�u gibi, bunlar alt yüz¬lerde olmay�p yapra��n üst yüzünde olu�ur. Önlenmesi: Bkz. VI. Fungisitler grubu a, d, e, f türleri. YANIK LEKE HASTALI�I Bu hastal��� yapan mantarlar iki türdür. Bunlardan birinci¬leri "Gloeosporium" ötekisi ise "Colletotrichum'türüdür. Buna göre, : "Gloeosporium affine",ile Gloeosporium onci¬dii, di�eri "Colletotrichum orchidearum" ve "Colletotrichum orthianum" d�r. Belirtileri: Her iki mantar türleri de yapraklarda ve k�smen yumrucuk¬larda yuvarlak, �ekli belirsiz, kenarlar� belirli ve derin gömük esmer lekeler meydana getirirler. Bu lekelerin ortalama yar�¬çaplar� 1 mm. ya da 2 cm. kadar olabilir. Hastal���n yayg�n olu�unda tüm yapra�� kaplayabilir. Hastal���n ilerlemesiyle yapraklar kurur ve ayn� zamanda yumurcuklar da ölür. Bu lekelerin içinden, k�rm�z�mt�rak kahverengine dönük sporlar yay�labilir. �imdiye kadar orkidelere bu �ekilde zarar veren 35’I a�k�n mantar türü bulunmaktad�r. Bu mantarlar�n gösterdi�i belirti¬ler birbirlerine çok benzemektedir. Hastal��a yard�mc� olan nedenler, topra��n a��r� beslenmi� olmas�, özellikle azotlu gübreyi a��r� kullanma, yüksek s�cakl�k ve yüksek nemdir. Bunlara ���k yetersizli�i ile püskürtme suyunu da katmal�d�r. önlenmesi: Bkz. VI. Fungisitler grubu a, d, e, f türleri.